Zachęcamy do zapoznania się z notatką z wykladu prof. dr hab. Jarosława Marszałka, kierownika Pracowni Biochemii Ewolucyjnej Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego (UG) i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego (UMG), ktory odbył się w ramach inicjatywy seminaryjnej „Nowe Horyzonty Przyrodnicze” Zarządu Głównego Towarzystwa.
WYKŁAD KOLEJNEGO REFERENTA PROGRAMU „NOWE HORYZONTY PRZYRODNICZE” W ODDZIALE POZNAŃSKIM
Z przyjemnością informujemy, że 9 grudnia na nadzwyczajnym zebraniu członków Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Biochemicznego na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w ramach inicjatywy seminaryjnej „Nowe Horyzonty Przyrodnicze” Zarządu Głównego Towarzystwa został wygłoszony wykład przez prof. dr hab. Jarosława Marszałka, kierownika Pracowni Biochemii Ewolucyjnej Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego (UG) i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego (UMG). Tematyka wystąpienia dotyczyła zastosowania biochemii ewolucyjnej w charakterystyce białek (szczególnie z rodziny Hsp70) uczestniczących w biogenezie centrów żelazo-siarkowych drożdży Saccharomyces cerevisiae, a także innych spokrewnionych gatunków workowców. Doskonale przygotowany wykład, bogato ilustrowany jasnymi, poglądowymi schematami nawiązywał znakomicie do idei sformułowanej przez Theodosiusa Dobzhansky'ego. Dotyczyła ona konieczności interpretacji i porządkowania zjawisk biologicznych w świetle ewolucji. Bez teorii ewolucji, o nadrzędnej roli wyjaśniającej (eksplikatywnej) w świecie nauki, wszelkie odkrycia biologiczne, w tym zwłaszcza osiągnięcia biologii molekularnej tracą swój sens i znaczenie, a zależności biochemiczne i molekularne stają się enigmatyczne. Połączenie ewolucji z biochemią jest zatem bardzo owocne. Prof. Marszałek odwołał się przy tym do analogii z zakresu nauk historycznych- jeśli zamierzamy dogłębnie poznać historię Europy, nie sposób nie odwoływać się przykładowo do historii rodzin królewskich, ich współzależności i wpływów na politykę i dyplomację.
Zebranie otworzyła Przewodnicząca Oddziału, prof. dr hab. Wiesława Jarmuszkiewicz, która przedstawiła słuchaczom sylwetkę naukową i osiągnięcia prof. Jarosława Marszałka. Prelegent ukończył studia na Uniwersytecie Gdańskim, stopień doktora otrzymał na Uniwersytecie Medycznym w Gdańsku. Współpracował z prof. Maciejem Żyliczem. Odbył staż w Michigan State University (w zespole prof. Kaguni). W tym okresie interesował się rolą białek opiekuńczych w replikacji DNA. Z kolei, w latach 90-tych, Prelegent nawiązał współpracę z prof. Walterem Neupertem, który dokonał przełomowych odkryć w scharakteryzowanie aparatu importu pre-białek do mitochondriów. Następnie został zatrudniony na Międzyuczelnianym Wydziale Biotechnologii UMG/UG. Obecnie współpracuje m.in. z grupą badawczą prof. Elisabeth Craig z Uniwersytetu w Wisconsin.
Na początku swojego wykładu, prof. Marszałek opisał "cykl życiowy" białek w komórkach eukariotycznych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na biogenezę organelli i przedstawił głównych "bohaterów" wystąpienia- rodzinę białek opiekuńczych Hsp70, ich funkcjonowanie, oraz inne białka oddziałujące z Hsp70, w tym białka J oraz ich aktywności biochemiczne. Zwięźle przedstawił rolę różnorodnych centrów Fe-S w biologii mitochondriów, ich występowanie i strukturę. Biogeneza centrów żelazo-siarkowych jest bardzo złożonym procesem. Od połowy lat 90-tych poznano ponad 30 białek uczestniczących w tym procesie, który składa się z 2 zasadniczych etapów: właściwej syntezy centrów Fe-S oraz ich przeniesienia na docelowe białka. Następnie prof. Marszałek bardzo szczegółowo opisał modularną budowę aparatu białkowego oraz genów kodujących jego składniki, które są odpowiedzialne za wyżej wymienione aktywności. Najważniejszą częścią wykładu Prelegenta było zwrócenie uwagi słuchaczy na występowanie homologicznych białek będących składnikami aparatu biogenezy centrów Fe-S w mitochondriach różnych organizmów, który wydaje się być stosunkowo plastyczny w niektórych liniach ewolucyjnych. Przedyskutował również odpowiednie zależności ewolucyjne, łączące ten proces w komórkach eukariotycznych i prokariotycznych. Po zakończeniu wystąpienia, wywiązała się żywiołowa dyskusja, dotycząca problematyki przedstawionej w wystąpieniu Prelegenta.
Opracował: dr Michał Rurek
Zdjęcie: dr Andonis Karachitos
